CH'ol ı tseltal ı tojol-ab'al ı tsotsil ı zoque ı español
Te muk’ul tsoblej yu’un ta Jun xcha’winik febrero
Te sk’ak’alel snael spisil spamal bajlumilal te sme’ k’op
Yich’el ta muk’ k’opetik te ta yawil pajal lekil chajpanel
Audio de la campaña DILM 2024
Te ch’iel spasel mantalil ta Mejiko, te banti xch’ameltsanel ta sbabayal tsob mantal yajtalul xche’bal te ta muk’ul mataril ta 2001, snabesba te binut’il sjaltiklanej-sba bayel kuxlejalil te ta muk’ul tsoblum te stsakojyip/kanantaybil te ta bats’il yajwal tejk’slumalik. Jich nix, te mantaril te spsisil junax-ay ich’el ta muk’ yu’un te bats’il k’opetik ta bats’il yajawal tejk’lumetik, xchiknajtesbil ta 2003, banti ya yal ta jamal te ich’el ta muk’ te ya xu’ ya xk’opojik ta sbats’il k’op chikan banti ayik, ta jamalal sok ta banti ma’ba yu’unuk a’tel jtu’unel, yotsesel/yomel sk’opmantalil, sok k’ases k’op te maba yich’ tojel sok koltaywanejetik.
Patil/yaniwan, jajch te Muk’ul Snaul te Bats’il K’opetik spamal slumal Mejiko (INALI) yu’un ya yich’ ake’l ta nael te spsisil k’opetik, stijel te bayel yantik k’opetik, te smuk’ubtesel te bats’il k’opetik sok xch’a yak’el ta ilel te stukinel ta spisil yawilal. Ja’ ini yawilal, ta ya’bilal 2019, te ONU la smeltsan ta lek te sjalalil spamal bajlumilal te bats’il k’opetik, te banti ja’nax yu’un te ja’nax te bats’il yajwal jtek’lumetik. Ta sk’oplal, te Muk’ul Snaul bat’sil k’opetik ta spamal slumal Mejiko ya yak’ lok’el jun sk’oplalil yu’un te chapbil spasel ta Mejiko, ya xch’olbal ta smelel te tsobel spasel a’telil yu’un te ich’el ta muk’ul yu’un te bats’il k’opetik, syomel te ich’el ta muk’ te k’asesej k’opetik ta chapachajp yawil muk’ul chukelal.
Jich bit’il te snaojibal sok sk’asesel k’op ta bats’il k’opetik bayel sk’oplal, staik wokolil yu’un maba yich’oj ta spasel ta lek, ma’ tsakaytes spasel sok ya yuts’in te iche’l ta muk’ bat’sil k’opetik. Ja ini sja’malal, te yak’el ta nael ta ja’malal 45/2021 te ta CNDH, (2021), ya yak’ yipal sujel te tsoblum te spasik muk’ul tsoblej sok te chajpambil yu’un stael te bin sk’anik te k’asesej snopel ta nael k’op sok k’asesel bats’il k’opetik ta spisil spamal Mejiko, skomtesel uts’inel yu’un te ich’el ta muk’ te ants-winiketik, ja’nax yu’un ta jamalal te ochel k’opetik te snabeyel ya’telul.
Te Muk’ul Snaul Bats’il k’opetik ta Spamal Slumal Mejiko INALI, te yich’oj ya’telul ta yak’el ta nael sok xchiknajetesel spasel sk’oplalul te snopil bats’il k’opetik, yak’oj ta nael sk’oplal a’telil (jok’oyel, snopel sok ya’beyel sjunal) yu’un snael snopel k’opetik sok k’ases k’opetik sok ochem te snakan/tsakel ta jun spamal slumal Mejiko yu’un snael nopel k’opetik sok k’asesel k’opetik ta Bats’il K’opetik (PANITLI). Te jich bit’il bayel jachem ta pasmantaril sok pasbil a’telil te ak’bilik, te ich’elul ta muk’ te k’opetik maba nok’ol ta moel bael spasel, ja’ yu’un, te sk’ak’alel snael te k’opetik ta spisil pamal bajlumilal, ya yich’ nopel yu’un te yich’el ta muk’el te jtek’lumetik sok bats’il ants-winiketik ta ch’inlumetik te x-ochik ta spisil swenta yu’un tsob jtek’lum, ay yu’un sok te snael nopel k’opetik sok koltaywanejetik te ya sna’be sk’oplal te sbats’il k’op sok stalel kuxlejal sok te a’telil te bayel k’oplal spasel ta lek/chapal, jich bit’il snopbeyoj ya’telul te xk’opoj ta cheb k’op, spukel/stijel bael ta nael te yotsel te macha’tik ya xk’opoj ta bats’il k’opetik ta a’tel ta komon tu’untesel, sleel/ sk’anel tak’in yu’un te k’opetik ta spamal lumetik, yich’ pasel xcholojbil p’alp’al k’opetik sok spukel/stijel te stojel ta lek te mach’a ya spas te ya’telul te k’opetik.
Sjachel spasel sk’oplal te banti syomsba sok komon x-a’tej-sok te bats’il yajwal tejk’lumetik, muk’ul snail te lekil pajal chajpanel, p’ijil snopel, sok jochol yomlejetik sok ch’inlumetik yu’un yak’el ta ilel chapbil a’telil ta Mejiko (2022-2032) sok chapal ta lek te ich’el ta muk’ te k’opetik te ta lekil chajpanel.